Werkvormen interprofessioneel opleiden in de zorg

Het boek ‘Werkvormen interprofessioneel opleiden in de zorg’ is een uitgave van de Federatie Medisch Specialisten en ontwikkeld in samenwerking met het promotietraject van psycholoog
Natasja Looman van Radboudumc Nijmegen en ZonMw. Het boek is gratis te downloaden. We interviewden Natasja.

Deze werkvormenbundel is een groeidocument. Elk kwartaal wordt de bundel weer aangevuld met nieuwe werkvormen. Op deze wijze is er een centrale plek met werkvormen voor interprofessioneel opleiden waar iedereen gebruik van kan maken.

“Ik hoop dat dit boek op deze wijze bijdraagt aan het leveren van goede zorg door effectieve interprofessionele samenwerking.” Natasja Looman

Wat maakte dat je dit boek schreef?

Tussen 2018-2022 deed ik promotie onderzoek naar interprofessioneel (leren) samenwerken en de rol van context, cultuur en power dynamics. In dit onderzoek heb ik, met mijn onderzoeksteam, veel geobserveerd op ziekenhuisafdelingen waar eerste en tweedelijns aios stage lopen. Ik had verwacht dat ze dan misschien automatisch zouden leren samenwerken, omdat ze maandenlang op dezelfde afdeling werken. Maar niets was minder waar. Ondanks de vele mogelijkheden om interprofessioneel te kúnnen leren samenwerken, kwam het niet/nauwelijks tot stand. De mogelijkheden werden vaak niet herkend en daarom niet benut, zowel niet door aios als door supervisors. Daarnaast blijken power dynamics een grote invloed te hebben op leren en samenwerken. Het fascinerende vond ik dat tijdens Covid wel interprofessioneel werd geleerd en samengewerkt, zo bleek uit een van onze studies.

Gebaseerd op onze en internationale wetenschappelijke bevindingen hebben we ontwerpprincipes geformuleerd voor succesvol interprofessioneel (leren) samenwerken. Deze ontwerpprincipes hebben we context-sensitief oftewel praktisch toepasbaar gemaakt door ze in verschillende focusgroepen met aios, supervisors, beleidsmakers, onderwijskundigen, patiënten en mantelzorgers verder aan te scherpen en aan te vullen. Zo ontwierpen we ontwerpprincipes die zowel evidence- als practice based zijn. Om de volledigheid en toepasbaarheid van deze ontwerpprincipes te testen hebben we interprofessionele groepen werkvormen laten ontwikkelen gebaseerd op de ontwerpprincipes. We betrokken eerste- en tweedelijns aios, supervisors en onderwijskundigen en onderzoekers, beleidsmakers, patiënten en mantelzorgers. In totaal hebben hier meer dan 80 ‘stakeholders’ aan meegewerkt.

Omdat dit zo’n rijke collectie van uitgewerkte werkvormen had opgeleverd wilde ik dit graag delen en beschikbaar maken voor eenieder die daar baat bij kan hebben.
Inmiddels hadden veel ziekenhuizen, zorginstellingen, medische opleidingen etc. interprofessioneel samenwerken tot speerpunt gemaakt, maar velen waren nog zoekende hoe daar concreet handen en voeten aan te geven in de praktijk. Interprofessioneel (leren) samenwerken is gemakkelijker gezegd dan gedaan. In den lande waren er al diverse succesvolle IPE werkvormen, dus we besloten om i.s.m. Federatie Medisch Specialisten de wetenschappelijk onderzochte werkvormen én de werkvormen die in de praktijk succesvol bleken te bundelen in een werkvormenboek.

Deze werkvormenbundel is een groeidocument. Dus iedereen die een effectieve werkvorm heeft kan deze aanbieden. Elk kwartaal wordt de bundel weer aangevuld met nieuwe werkvormen. Op deze wijze is er een centrale plek met werkvormen voor interprofessioneel opleiden waar iedereen gebruik van kan maken. Bovendien hoeven we nu niet allemaal zelf het wiel uit te vinden, maar kunnen we elkaar helpen, inspireren en aanvullen. Ook dat proces is interprofessioneel samenwerken! Om kwaliteit en eenheid in de bundel te waarborgen, blijf ik als een van de redacteuren betrokken bij dit werkboek.

Wat hoop je dat het boek teweeg brengt?

Zowel uit mijn promotieonderzoek, de onderzoeken die ik nu (na mijn promotie) doe en mijn persoonlijke ervaring rondom het overlijden van mijn vader blijkt dat interprofessioneel samenwerken van vitaal belang kan zijn, maar dat effectief samenwerken niet altijd vanzelfsprekend is. Cultuurverschillen en power dynamics tussen professies of tussen supervisor en opleideling spelen een grote rol bij leren samenwerken. Ook (voor)oordelen en het hebben van een heldere verdeling van rollen en verantwoordelijkheden kunnen de interprofessionele samenwerking maken of juist breken. Toekomstige zorgprofessionals (zoals aios en studenten) leren niet vanzelf effectief samenwerken tijdens hun gezondheidszorg (vervolg)opleidingen. Er zijn specifieke leeractiviteiten nodig tijdens werk en opleiding om de interprofessionele werkcontext optimaal te benutten. Dit boek biedt concrete handvatten om aan de slag te gaan inclusief leerdoelen, uitgewerkte leerplannen en praktische tips voor de begeleider. Ik hoop dat dit boek op deze wijze bijdraagt aan het leveren van goede zorg door effectieve interprofessionele samenwerking.

Hoe kijk jij naar goede zorg?

Goede zorg is er als de verschillende professionals, die betroken zijn bij de patiënt, samenwerken vanuit een (gezamenlijk) behandelplan met een functionele verdeling van rollen en verantwoordelijkheden, op basis van respect en gelijkwaardigheid. Daarbij is het onontbeerlijk dat er ruimte is voor intellectuele onzekerheid waarbij professionals openstaan voor en vragen naar elkaars perspectieven.

Hoe kijk jij naar goede zorg?

Goede zorg is een containerbegrip. Goede zorg is zorg die aansluit op de behoefte van de cliënt door zorgprofessionals die zeggenschap en keuzevrijheid in hun werk ervaren.

Goede zorg kan pas echt geleverd worden/plaatsvinden wanneer de zorgprofessionals invloed krijgen op beleid dat over hen gaat!

Wil je nog iets kwijt?

Ik bruis van mijn werk en het schrijven van boeken, en popel iedere dag weer om mij in te zetten voor onze zorgprofessionals.