De logica van de lappendeken

Verbindingswerk rond vraagstukken die van iedereen en van niemand zijn.

 

Sinds de start van onze activiteiten, tijdens de COVID pandemie, ontmoetten wij veel sympathie voor onze initiatieven. Onze activiteiten creëren verbinding tussen zorgverleners, die elkaar niet ergens anders ‘zomaar’ zullen tegenkomen. Tegelijkertijd ervaren ook wij de eilandjes en schotten binnen de zorg, waardoor het een lange adem vergt om mee te bouwen aan duurzame verbinding, een fundament voor goede zorg.

“Mensen beseffen: om echt verschil te maken, heb je er anderen bij nodig.”

In het nieuwste boek van Hans Vermaak, ‘De logica van de lappendeken’, vinden we her- en erkenning. Het boek biedt richting voor effectief samenwerken in netwerken. Het is geschreven vanuit het besef dat Nederland veel ondernemerszin en creativiteit heeft. Dat geeft rijkheid en potentieel, maar in pogingen om dat samen te brengen gaat dat al te vaak juist weer verloren. Hoe combineer je de menselijke maat die past bij rijkheid en potentieel – met de grootschaligheid van de vraagstukken in de zorg die we willen oppakken?

Dank Hans, dat je met ons deze longread wilde schrijven.

Waar gaat jouw boek over?

Het boek gaat over allerlei vraagstukken die voor iedereen een maatje te groot zijn om te overzien en te controleren. Dat kan gaan over de continuïteit van ouderenzorg, en net zo goed over het goed opgroeien van jeugd die in de knel zit. Ook kan je aan duurzaamheid of inclusie denken. Die issues raken het werk van velen. Mensen voelen ongemak omdat het niet altijd snel of diep genoeg wordt aangepakt. Het interessante is dat dit ongemak speelt in alle praktijken en bij alle actoren die betrokken zijn. Het maakt niet uit of iemand hoog ergens in het bestuur van het land zit, op straat in de wijken werkt, medisch specialist is of wat dan ook. Stuk voor stuk geven mensen activiteiten vorm die iets te maken hebben met zulke bredere vraagstukken. Sterker nog, om bij te dragen aan grote maatschappelijke opgaves is meer dan eens onderdeel van hun motivatie en beroepskeuze.

Wat maakte dat je dit boek schreef?

Er is best wat te wensen als het over dit soort veranderopgaven gaat. Mijn vakgebied, de veranderkunde, richtte zich lang op organisatieverandering. Dus met een focus binnen de muren van de eigen afdeling of instelling. Maar de heftigste (en interessantste) vraagstukken van deze tijd spelen dwars door al die organisatiemuren heen. De vragen zijn bovendien helemaal niet alleen organisatorisch van aard. Ze gaan net zo goed over vakmanschap, over rechtvaardigheid, over van alles. Dus wilde ik de veranderkunde meer oprekken. Daarnaast is het de trend dat rond maatschappelijke vraagstukken nu vaak grootschalige aanpakken ontstaan. Denk aan de transitieplannen over stikstof of woningbouw bijvoorbeeld. Alleen worden die door een kleine groep bedacht, terwijl andere betrokkenen aan de zijlijn staan te kijken en wachten of het wat wordt. Ik denk dat deze vraagstukken het juist verdienen dat veel mensen van die zijlijn afkomen. Dat het niet op de schouders van een paar mensen ligt om daadkracht te vertonen en de rest te vertellen waarheen we gaan.

“De huidige vraagstukken vergen dat heel veel mensen ongevraagd hun invloed oprekken rondom hun eigen praktijken. Als zij van daaruit allerlei verbindingen leggen met anderen, bereiken ze vaak meteen al meer.”

Wat hoop je dat het boek teweegbrengt?

Een deel van de winst is al binnen wat mij betreft: ik wilde verkennen wat er meer mogelijk is rond die grote vraagstukken als je veranderkennis oprekt. Die leerslag van een jaar of zeven eindigt in dit boek. Daar heb ik veel van geleerd. Ik kan nu meer met mijn veranderkundige bagage dan voorheen. Mijn zoektocht geeft nu ook taal en verhaal om met anderen te delen. Wat het vervolgens teweeg brengt, daar ga ik niet over. Maar ik hoop dat het boek allerlei mensen, die meer voor elkaar willen krijgen, een steun in de rug biedt. Ik heb een kwart van het boek geschreven om een andere kijk aan te reiken – een netwerkperspectief: de lappendeken. Driekwart van het boek gaat vervolgens in op een manier van doen – verbindingswerk – om zo’n netwerk tot leven te brengen. Ik heb mijn gedachten een tijd getest om ook te komen tot praktische handreikingen. Want zo’n lappendekenbenadering staat of valt met een zekere ambachtelijkheid waarmee je verbindingswerk doet. Anders valt het in het water.

“Want alleen concreet verbindingswerk van velen doet organisch een netwerk ontstaan (niet andersom).”

Vervangt het je eerdere boeken?

Nee, het vult aan met wat voor mijn gevoel ontbrak. Dit boek is mijn vierde grote veranderboek. Een eerder boek dat ook goed op deze boekenplank zou passen is waarschijnlijk ‘Iedereen verandert, nu wij nog’. Daarin maak ik veel veranderkennis toegankelijk voor mensen in de zorg ongeacht in welke laag of hoek ze werken. Het is fijn als veranderen en de veranderkunde niet iets elitairs is, maar bagage voor velen die dat op menselijke maat willen realiseren. . Waar ‘Iedereen verandert, nu wij nog’ vooral ingaat op eigen praktijken, gaat het lappendekenboek in op wat je doet voorbij je eigen praktijken. De twee vullen elkaar goed aan.

Hoe kijk jij naar goede zorg?

Eerlijk gezegd luister ik het liefst naar mensen die in de zorg actief zijn voor dat antwoord. Kijk, mijn werk en vak is om mensen te helpen om veranderingen voor elkaar te krijgen in hun eigen omgeving. Het is juist niet de bedoeling om op hun stoel te gaan zitten en te zeggen wat ik denk over hun werk. Dus de betekenis en invulling van goede zorg komt wat mij betreft uit de hoofden, harten en handen van degene die zorg verlenen. Die met de benen in de modder staan. Niet van mij. Wellicht is dat wel een visie op zich. Namelijk dat goede zorg gesitueerd is: dat die het sterkst is als die op menselijke maat wordt gerealiseerd met en door hen die het betreft. De handen rondom het bed, het netwerk rondom de cliënt. Zoiets.

Ik denk ook dat de zorg bij uitstek een wereld is waar het mooiste werk steevast samenwerking vraagt voorbij individuele taken. Het is een sector waar velen voor gekozen hebben om iets bij te dragen aan vraagstukken die breder spelen dan het eigen takenpakket.

Waar kunnen we het boek bestellen?

Overal. Elke boekhandel heeft het. Of je gaat naar mijn website of naar de uitgever van dit boek.